Türk siyasi tarihinin simge isimleri arasına giren Ali Adnan Menderes, başbakanlık görevinin 10. yılında, 17 Eylül 1961'de darbeciler tarafından idam edildi. Vatandaşlar, Adnan Menderes kimdir? sorusuna cevap aradı. Adnan Menderes'in hayatı ile ilgili merak edilenlere haberimizden ulaşabilirsiniz.
Adnan Menderes 58'inci ölüm yıl dönümünde anılıyor
1950 yılındaki seçimlerde yüzde 52,7 oy alarak iktidara gelen, 10 yıl boyunca başbakanlık görevini icra eden Adnan Menderes, arkadaşlarıyla birlikte 17 Eylül 1961'de asıldı. "Türkiye demokrasi tarihinin kara lekesi" olarak adlandırılan bu olay, 58 yıl geçmesine rağmen unutulmadı.
Adnan Menderes kimdir?
1899 yılında Aydın'da dünyaya gelen Menderes, 1950 yılından 1960'a kadar başbakanlık görevini üstlendi. İstiklal Madalyası sahibi olan Türk siyaset, devlet ve hukuk adamı Ali Adnan Menderes, İzmirli Katipzade İbrahim Ethem Bey'in oğludur. Annesi Tevfika Hanım ise Aydınlı Hacı Alipaşazadeler'den gelmektedir. Menderes, anne ve babasını çok küçük yaşta kaybetmiştir. Menderes, henüz 9 yaşındayken dedesinden miras kalan Çakırbeyli Çiftliği'nin ağası olmuştur.
Kurtuluş Savaşı'nda İstiklal Madalyası kazandı
İzmir İttihat ve Terakki Mektebi'nde eğitim hayatına başlayan Menderes, İzmir Amerikan Koleji'nde eğitimini sürdürmüştür. Yedek subay olmak üzere eğitim almış, ancak sıtma hastalığına yakalandığı için Birinci Dünya Savaşı'na katılamamıştır. Kurtuluş Savaşı'nda başarılarından dolayı İstiklal Madalyası almıştır. 1929 yılında İzmir'in köklü ailelerinden gelen Evliyazade Fatma Berin Hanım'la evlenmiş; Yüksel, Mutlu, Aydın isimli 3 çocuk sahibi olmuştur. CHP'de milletvekilliği yaptığı sırada Ankara Hukuk Fakültesi'ni bitirmiştir.
Adnan Menderes'in siyasi hayatı
Menderes, çiftlik işlerinden dolayı siyasete atılmak konusunda tereddüt duymuştur. Eşi Berin Hanım da onun politikaya atılmasına taraftar değildir. 1930 yılında kısa süre Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın bir kolunu organize eden Menderes, partinin feshinden sonra Cumhuriyet Halk Partisi'ne geçmiştir. CHP'den 1931 yılında Aydın milletvekili olarak seçilen Menderes, 1945'e kadar TBMM'de komisyon raportörlüğü yapmıştır. Saracoğlu Hükümeti'nin Toprak Kanunu tasarısına şiddetle karşı çıkan Menderes, komisyondan istifa etmiş, partiye muhalefetlerinden dolayı Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte 12 Haziran 1945'te CHP Disiplin Kurulu tarafından ihraç edilmiştir. Bu durum, Demokrat Parti'nin kuruluşuna sebep olmuştur.
Demokrat Parti yılları
7 Ocak 1946'da Demokrat Parti'nin kurulması üzerine, partide Celal Bayar'dan sonra ikinci adam haline geldi. 14 Mayıs 1950 seçimlerinde iktidara gelen DP'nin başbakanlık koltuğunda 10 yıl boyunca Adnan Menderes oturdu. DP iktidarının tek başbakanı olarak adını siyaset tarihine kazıyan Adnan Menderes, görevde bulunduğu döneme damga vurdu. Görevde olduğu süreçte Türkiye'nin sanayileşme ve şehirleşme hamlelerini başlattı. Köye makine getiren Menderes, enerji, ulaşım, sağlık, eğitim, sigorta ve bankacılık alanlarında önemli gelişmelere imza attı.
Adnan Menderes'in idamı
Adnan Menderes, 27 Mayıs 1960 yılındaki askeri darbe sırasında, yurt gezisinde olduğu Kütahya'dan alınarak Ankara'ya götürüldü. Ardından diğer Demokrat Parti üyeleriyle Yassıada'ya hapsedildi. Burada 15 Eylül 1961'e kadar süren yargılamaların ardından 17 Eylül'de arkadaşlarıyla birlikte hücumbotla Yassıada'dan İmralı'ya getirildi ve burada asılarak idam edildi. TBMM, ölümünden yıllar sonra 1990'da çıkarılan yasayla Adnan Menderes ve beraberinde idam edilen Fatih Rüştü Zorlu ile Hasan Polatkan'ın itibarlarını iade etti. Menderes, "demokrasi şehidi" olarak tarihe geçti.
1990 yılında iade-i itibar sağlandı
Menderes, Polatkan ve Zorlu'nun naaşları 1990 yılında ölüm yıl dönümlerinde İmralı'dan alındı ve törenle Vatan Caddesi'nde yapılan anıt mezara taşındı. Menderes, "Yeter, söz milletindir" çıkışıyla akıllara kazındı.