Dünya çapında 116.000'den fazla yeni koronavirüs vakası ve 4.000'den fazla ölüm (bu yazı yazıldığı zaman) ile, uzmanlar yerel düzeyde yaygın topluluk aktarımı potansiyeli konusunda alarm veriyor. Virüsün insan vücuduna alışılmışın dışında saldırma yeteneği sayesinde pandemik oranlara ulaşma potansiyelini anlamak için uzmanlarla konuşuldu.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'ndeki uzmanlar Amerikalıların hastalık bulaşmasından “yaşamlarında önemli bir kesintiye” hazırlanmaları gerektiğini söylüyor. COVID-19'un bir sonucu olarak ABD'de en az 26 kişi öldü ve toplam 423 vaka bildirildi.
COVID-19 İnsan Vücuduna Nasıl Saldırıyor?
SARS-CoV-2 virüsünün neden olduğu solunum yolu hastalığı COVID-19'un insan vücuduna nasıl saldırdığı hakkında keşfedilecek çok şey var. Geçen ay, Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi, 11 Şubat 2020'ye kadar teşhis edilen ilk 72.000 hasta hakkında klinik ayrıntılar yayınladı.
COVID-19, şiddetli akut solunum sendromuna (SARS) “benzer ancak ondan farklıdır” ve bilim insanlarının yeni koronavirüs hakkında bilgi vermek için SARS hakkında bilinenleri kullanmalarına izin verir. Grip gibi, COVID-19 akciğerlerde başlar ve bir kişi hapşırdığında veya öksürdüğünde su damlacıkları ile yayılır. (COVID-19 kaka yoluyla da yayılabilir, ancak halâ daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.) Dünya Sağlık Örgütü, SARS'ın vücuda üç aşamada saldırdığını bildirdi: viral replikasyon (virüsle ilgili tekrar), bağışıklık hiperaktivitesi ve COVID-19'un saldırılarına benzer görünen pulmoner yıkım.
İlk çalışmalar COVID-19'un üst solunum yolunda etkili bir şekilde çoğaldığını göstermektedir. Enfekte insanlar, enfeksiyonun başında büyük miktarda virüs üretir. Ve yeni araştırmalar, enfeksiyonun kuluçka döneminin, enfekte olanların herhangi bir semptom göstermediği durumlarda, 5.1 gün olduğunu ortaya koydu. Bu da yaşamlarına normal şekilde devam etmelerini ve virüsün yayılmasına katkıda bulunmalarını sağlıyor. COVID-19 üç enfeksiyon paterninde ortaya çıkar: Hafif hastalık ve üst solunum yolu semptomları ile başlar, bunu hayatı tehdit etmeyen pnömoni izler. Yaklaşık bir hafta sonra, akut solunum sıkıntısı sendromlu şiddetli pnömoni hızla ilerleyebilir ve bazen yaşam desteği gerektirir.
Enfekte olduğunda vücut, bağışıklık hücrelerinin virüse saldırdığı bir sitokin tepkisini tetikler. Bazı vakalarda ve bilinmeyen nedenlerden dolayı, virüs bağışıklık sisteminden aşırı tepkisel bir reaksiyonu başlatabilir ve bu da kurtarma çabalarının etkisini azaltabilir.
Semptomlar nedir?
COVID-19'un en yaygın semptomlarının ateş, yorgunluk ve kuru öksürük olduğunu söyleyen Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sözcüsü Carla Drysdale "Bazı hastalarda genellikle hafif olan ve yavaş yavaş başlayan ağrı ve sızı, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, boğaz ağrısı veya ishal olabilir. Enfekte olan bazı kişilerde herhangi bir belirti görülmez ve kendilerini iyi hissederken, insanların yaklaşık yüzde 80'i özel tedaviye ihtiyaç duymadan hastalıktan kurtulur.”
“COVID-19 kapan her 6 kişiden 1'i ağır hasta oluyor ve nefes almakta zorlanıyor. Yaşlı insanlar ve yüksek tansiyon, kalp problemleri veya diyabet gibi altta yatan tıbbi sorunları olanların ciddi hastalıklara yakalanma olasılığı daha yüksektir” dedi ve hastalığı olan insanların yaklaşık yüzde 2'sinin yaşamını yitirdiğini ekledi.
Klinik yönetim kılavuzları şu anda en az 24 saat arayla iki ardışık negatif sonuçtan sonra hastanın hastaneden taburcu edilmesini önermektedir. Şu anda, semptomların başlaması ile tam iyileşme arasında yaklaşık 20 günlük bir süre vardır, ancak Drysdale, COVID-19'un yeni bir hastalık olduğunu ve bir kişinin enfeksiyondan sonra bağışıklık kazanıp kazanmadığını belirlemek için uzmanların daha fazla epidemiyolojik verilere ihtiyacı olduğunu belirtiyor.
Drysdale'in “eşsiz özelliklere sahip eşsiz bir virüs” olarak tanımladığı COVID-19'u yılda bir kez olduğumuz grip virüsüyle karşılaştırmak da doğru değildir. Hem COVID-19 hem de grip, solunum hastalığına neden olur ve aynı şekilde yayılır (hasta olan birinin burnundan ve ağzından küçük sıvı damlacıklar yoluyla), ancak ikisi arasında önemli farklılıklar vardır.
“İlk olarak, COVID-19 şimdiye kadar elde ettiğimiz verilerden, grip kadar etkili bir şekilde bulaşmıyor. İnfluenza ile, enfekte olan ancak henüz hasta olmayan insanlar başlıca bulaşmayı yayan faktörler ama COVID-19 için böyle bir durum yok." diye ekledi. Çin'den gelen bulguların, bildirilen vakaların sadece yüzde 1'inde semptom bulunmadığı ve bu vakaların çoğunun 2 gün içinde semptom geliştirdiğine dikkat çekti.
“Ayrıca, şu anda COVID-19'u önlemek için - küresel olarak yaklaşık 20 geliştirme ve 80 klinik çalışma başlatılmasına rağmen - bir aşı yoktur ve virüsün yeniliği göz önüne alındığında dünya nüfusunda çok az bağışıklık vardır.” dedi.
Uzman, COVID-19'un “Zaten Bir Pandemi” Olduğu Konusunda Uyarıyor
Uzmanların saldırı oranları açısından bildiklerinin çoğu Çin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi tarafından yayınlanmıştır. Yakın tarihli bir makale, yaşa göre değişen düzeylerde saldırı oranları olduğunu göstermektedir. Drysdale'in “önemli olduğunu ve daha fazla çalışmayı gerektirdiğini” söylediği bu durumdan, çoğunlukla çocuklarda daha düşük oranlarda görülmesine rağmen, emin olmak için oldukça erken. Yetişkinlerin hastalığı kapma oranı, aileler arasındaki yakın temastan bulaşması nedeniyle, daha yüksek oranlarda görülüyor.
Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19'u kuruluşun en yüksek alarm seviyesi olan “uluslararası endişe verici halk sağlığı acil durumu” ilan etti. Ancak “artık pandemik influenza 6 faz sistemini kullanmadığını” ileri sürdü. Yale Halk Sağlığı Okulu’nda bir epidemiyolog olan Gregg Gonsalves koronavirüs 19'un yayılmasının, Dünya Sağlık Örgütü henüz bunu ilan etmemiş olsa bile, bir pandemi olduğunu söyledi.(yazının yazıldığı tarihte henüz ilan edilmemişti)
“50'den fazla ülkeye yayıldı ve ABD'de toplumda yayılma var,” deyip ekledi “Bu zaten bir pandemi – fark, ölçek ve kapsam. Bunların çoğu, buna tepki veriyor muyuz yoksa korku ve cehaletten mi hareket ediyoruz? ”
CDC tarafından oluşturulan test kitleri
450'den fazla halk sağlığı ve hukuk uzmanı ABD hükümetine yazılan bir kamu mektubunu imzalayıp COVID-19'un ülke içinde yayılmasının “kaçınılmaz” olduğunu ve halkın sağlık ve güvenliğini sağlamak için başarılı bir müdahalenin gerektiğini duyurdular. Gonsalves, liderlerin önce kaynakları sağlık tesislerine kaydırması gerektiğini böylece tıp uzmanlarının hasta bakımındaki dalgalanmaların üstesinden gelmek için tam donanımlı olacağını söyledi. “Toplulukların ayrıca mümkün olan her yerde uzaktan çalışma seçeneklerine hazırlanması gerekir ve hem ücretli izinleri olmayan işçilerin hastalık iznini desteklemek hem de göçmenlik yaptırımını kaldırmak için gerekli önlemler alınmalı ki 11 Eylül ve Katrina Kasırgası'nda olduğu gibi herkes sağlık hizmeti alabilsin.”
“Bu halk sağlığı kriziyle uğraşırken göç tartışmalarını askıya almamız gerekiyor” diye belirten Gonsalves, “Eğer birileri hasta ve hastaneye gitmekten korkuyorlarsa, bu sadece onların hayatlarını tehlikeye atmakla kalmaz, aynı zamanda diğer insanların da güvende kalmasını zorlaştırır.”
“Bu konudaki mesajların korku ve paranoyaya değil kanıtlara dayandığından emin olmalıyız. Bilim adamlarının tartışmaya liderlik etmelerine ve onların öne çıkmasına izin vermenin yanı sıra herhangi bir yanlış bilginin de hızlı bir şekilde düzeltildiğinden emin olmak önemlidir” dedi.
Uzmanlar COVID-19'a karşı en iyi korunmanın ilaç dışı müdahaleler olduğunu söylediler. Bu önleyici adımlar; elleri iyice yıkamak, öksürme ve hapşırmaları bir kağıt mendil ile kapatmak, ev ve çalışma alanı çevresindeki yüzeyleri dezenfekte etmek, ve hasta olduğu bilinen insanlarla temastan kaçınmak. Ateş, öksürük ve nefes alma güçlüğü çeken kişiler, aksi belirtilmedikçe tıbbi yardım almalı ve evde kalmalıdır.
Bu taramalı elektron mikroskop görüntüsü SARS-CoV-2'yi sarı renkte gösterir.