Sözcü'nün internet sitesinde yer alan habere göre, son iki aydır açıklanan enflasyon rakamlarının beklentilerden ve piyasada gözlenen trendlerden ciddi sapması Ankara'da gözlerin TÜİK'e çevrilmesine neden oldu. Piyasa analistleri TÜİK'ten gelen şaşırtıcı rakamlar üzerine, gerek TÜİK'in mevcut yönetim yapısı, gerekse enflasyon hesaplamalarını mercek altına aldı. Sözcü'ye konuşan uzmanlar, TÜİK verileri konusundaki şüphelere ilişkin detaylara değindiler. İşte haberin detayları;
YENİ BAŞKANIN AÇIKLADIĞI İLK ENFLASYON RAKAMI SÜRPRİZ OLDU
3 Ekim 2018 günü açıklanan ve son 15 yılın rekorunu kıran Eylül enflasyon rakamı sonrasında TÜİK Başkan Yardımcısı Enver Taştı görevden alınmış, yerine Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın Enerji Bakanlığı döneminde birlikte yakın çalıştığı Yinal Yağan getirildi. Nisan ayında TÜİK Başkanı Mehmet Aktaş Merkez Bankası Banka Meclisi üyeliğine seçilince Yağan, TÜİK'in yeni başkanı olmuştu.
NİSAN AYI ENFLASYONUNDA “SIRA DIŞI SÜRPRİZLER”
Enflasyon verilerindeki ilk dikkati çeken hareket, TÜFE'de Nisan ayında giyim kalemindeki rakamlarda oldu.
Analistler Nisan ayında giyim ve ayakkabı grubu fiyatlarının alışılan mevsimsel hareketlerden çok daha sınırlı bir artış gösterdiğini ifade ediyorlar. Analistlere göre, TÜİK'in açıkladığı madde fiyatları ile ağırlıklar kullanılarak elde edilen giyim enflasyonu Nisan'da yüzde 10'a yaklaşırken açıklanan, ana endekslerde giyim ve ayakkabı alt grubunun yaklaşık yüzde 5,4 arttığını gösteriyor.
GİYİM VE OTOMOTİV ENDEKSLERİNİN ENFLASYON HESAPLAMASINA ETKİSİ 0.5 PUAN
Analistler sadece bu iki kalemden kaynaklanan farklılaşmanın bile aylık TÜFE enflasyonu üzerindeki etkisinin yaklaşık 0,5 puan olduğunu belirtiyorlar. Söz konusu kalemlerde endeksler açıklanan madde fiyatlarının ima ettiği ölçüde artmış olsaydı Nisan ayında enflasyon düşmek yerine artacak ve yüzde 20 civarında gerçekleşecekti.
TÜİK VE PİYASA FARKININ NEDENİ “KALİTE DÜZENLEMESİ” Mİ?
Uzmanlar bu dikkat çekici sapmanın bir ölçüde “kalite düzeltmesinden” kaynaklanabileceğini ifade ediyorlar. Geçtiğimiz yıllarda da giyim ve otomobil fiyatlarında zaman zaman kalite düzeltmesinin yapıldığı görülüyordu. Ancak bu düzeltmeler endeksi sınırlı oranda etkilediği için TÜFE'de önemli hareketlere yol açmıyordu.
UZMANLAR “İMKANSIZA YAKIN” DİYOR
Nisan ayında bazı alt kalemlerde madde fiyatlarının ima ettiği endeksler ile açıklanan endeksler arasında gözlenen farklılaşmanın boyutu ise daha önce görülenlere kıyasla oldukça yüksek. Mesela giyimde daha önce 0,1-0,2 seviyelerinde gerçekleşen kalite düzeltmesi 4 puan olarak hesaplanmıştı ki analistler bunun “imkansıza yakın” olduğunda hemfikirler.
TÜİK RAKAMLARI İLE FİRMALARIN RAKAMLARI FARKLI SONUÇ VERİYOR
Otomobil grubunda aylık fiyat artışı TÜFE'de yüzde 3,74 olarak gözlenirken kamuoyuna açık bilgiler üzerinden ve firmalardan elde edilen bilgilerle yapılan analizler çerçevesinde bu artışın en az %4,5 olması gerektiğini belirten analistler var.
MOBİLYA DA “SÜRPRİZLİ”
Enflasyon verisinde dikkat çeken bir başka kalem ise mobilya fiyatları. %3 civarında düşüş beklenen mobilya ve mefruşat fiyatlarının TÜFE'de düşüşü yüzde 4,89 oldu. Ayrıca beyaz eşya fiyatlarında aylık bazda artış öngörülürken TÜFE'de bu ürünlerde fiyat düşüşü gözlendi.
UZMANLARA GÖRE ENFLASYON RAKAMLARINDA “ÖRNEĞİ GÖRÜLMEMİŞ SAPMALAR” VAR
Nisan ve Mayıs ayı için TÜİK tarafından açıklanan enflasyon rakamlarını inceleyen uzmanlara göre, giyim, mobilya, otomotiv gibi sektörlerde Türkiye'de “örneği görülmemiş sapmalar” yaşanıyor.
SAPMALAR, “FİYAT TOPLAMA TARİHLERİ” VE “İLİŞKİLER” İLE Mİ İLGİLİ?
Uzmanlar, TÜİK'in açıkladığı enflasyon rakamlarındaki standart dışı sapmaların, “metodolojide kalite düzeltmesi” gibi yaklaşımların da ötesinde fiyat toplama yöntemlerinde değişiklik sonucu ortaya çıkmış olabileceğine dikkat çekiyorlar. Bu çerçevede gözler şirketlerden toplanan fiyatlara çevrilmiş durumda.
“İNDİRİM” YOLUYLA, FİYAT ORANLARINDA SAPMA
Ankara'da son dönemde özellikle mobilya gibi bazı kalemlerde TMSF bünyesindeki şirketlerin fiyat toplama tarihlerinde, fiyatı toplanan ürünlerde geçici indirimler yaptığına ve enflasyon hesaplaması için bu “geçici dönem indirim fiyatlarını bildirmiş olabileceğine” dair iddialar konuşuluyor.
Benzer şekilde bazı büyük market zincirlerinin de, yine fiyat toplama dönemlerinde fiyatı toplanacak ürünlerde yaptığı indirimler dikkat çekiyor.
ENFLASYON DÜŞTÜKÇE, MAAŞ ZAMLARI DA DÜŞÜYOR
Enflasyon rakamlarındaki değişkenlik, kamu çalışanları ve emekli maaşlarındaki zam oranları açısından da büyük önem taşıyor. Maliye Bakanlığı maaş artışlarını TÜİK'in açıkladığı enflasyon rakamlarını baz alarak gerçekleştiriliyor. Enflasyon oranı düştükçe, maaş zam oranları da düşüyor ve Maliye Bakanlığı'nın en büyük harcama kalemlerinden birinde de önemli düşüş yaşanıyor.